Opracował: druh mgr Fryderyk Kamczyk
Ochotnicze Straże Pożarne są ważnym elementem struktury przeciwpożarowej społeczeństwa polskiego. Działalność OSP nie polega jednak wyłącznie na gaszeniu pożarów. Przez lata była i jest to również działalność społeczna i kulturalna. Remiza w wielu obszarach Polski jest dziś miejscem wydarzeń społecznych, spotkań instytucji społecznych, oraz miejscem działalności kulturalnej.
Ochrona pożarowa jest jednak dla ochotników działalnością priorytetową. Obecnie ochroną przeciwpożarową zajmuje się Państwowa Straż Pożarna, która jest wyspecjalizowaną jednostką prowadzącą bogaty wachlarz działalności ratowniczej m.in.: ratownictwo drogowe, wodne, wysokościowe itd.
Jednak do wielu działań są potrzebne jednostki OSP, bez których straż zawodowa nie dała by sobie rady z opanowaniem sytuacji. Chodzi m.in. : o sytuacje kiedy potrzeba dużej ilości ludzi, sprzętu oraz wody, lub kiedy na danym obszarze jest prowadzonych jednocześnie kilka akcji ratowniczo – gaśniczych.
Ochrona przeciwpożarowa w zawadzkiej wiosce
Patrząc na historię ludzkości zauważamy, iż społeczeństwa od zarania dziejów organizowały ochronę przeciwpożarową. Ogień był żywiołem, który wywoływał lęk niezależnie od kultury czy miejsca zamieszkania. Wiązało się to z jego siłą i czasem działania, kilkanaście minut mogło doprowadzić do zniszczenia majątku, do którego człowiek dochodził latami. Strach przed ogniem wynikał z zagrożenia pożarowego wynikającego z następujących czynników: drewniane domy, słomiane dachy, konieczność składowania drewna w domu, brak ochrony odgromowej, połączenie budynku mieszkalnego ze stodołą i innymi budynkami gospodarczymi, duży skład siana, słomy. Wszystkie te czynniki były niewątpliwie sprzyjające powstawaniu pożarów, które swym zasięgiem mogły się rozciągać na kilka gospodarstw. Innym czynnikiem było powszechne wypalanie traw, które również zagrażało mieszkańcom i płodom rolnym. Istniała zatem konieczność organizowania ochrony przeciwpożarowej. W Zawadzie stwierdzono dwa elementy takiej organizacji: pierwszy dotyczył prywatnych urządzeń ochrony – przeciwpożarowej. Drugim elementem była OSP.
Każde gospodarstwo rolne posiadało zazwyczaj własny system ochrony przeciwpożarowej, którego fundamentalnym elementem był zbiornik wodny oraz zasilanie wodne. Zbiornik położony zazwyczaj bardzo blisko budynków służył jako punkt czerpania wody dla zwierząt oraz staw hodowlany. W czasie pożaru pełnił jednak funkcję zbiornika wodnego. Straż Pożarna posiadała jedynie sikawkę konną bez zbiornika wodnego. Działalność strażaków była zatem możliwa tylko w sytuacji kiedy gospodarz posiadał własną ilość wody potrzebną do ugaszenia pożaru. Inny sprzęt p-poż, który był dostępny w każdym gospodarstwie to: wiadra, haki, drabiny itd.
Drugim elementem ochrony przed ogniem były Straże Ogniowe ( dziś OSP). Ochotnicze Straże Pożarne obok kościoła i szkoły były podstawowym elementem społeczeństwa. Działalność strażaków polegała na doprowadzeniu sikawki konnej do miejsca pożaru, podłączeniu sikawki do zbiornika i gaszeniu miejsca objętego pożarem oraz ratowaniu wszystkiego co można było uratować. W tym celu wykorzystywano dyżury rolników, którzy posiadali konie. Ustalano dyżury rolników, którzy w konkretnym dzień byli gotowi do wyjazdu do akcji. Strażacy zajmowali się również szkoleniem ludności cywilnej szczególnie mężczyzn. Uratowanie płonącego budynku czy stodoły w tamtych warunkach było nie możliwe. Drewniane pokryte słomą budynki paliły się bardzo szybko dlatego głównym zadaniem ówczesnej straży było niedopuszczenie rozpowszechnienia się ognia na inne budynki bądź całą wieś czy miasto.
Należy również wspomnieć, iż na terenie naszej miejscowości występował kult św. Floriana. W wielu budynkach wmurowane były figury św. Floriana, domach wisiały obrazy tegoż świętego. W kościele parafialnym przez długie lata była figura św. Floriana.
Początki zawadzkiej straży pożarnej (1930-1938)
Do momentu powstania OSP Zawada nic nie wiadomo o wcześniejszych organizacjach formalnych lub nieformalnych zajmujących się ochroną p-pożarową. OSP Pszów i OSP Rogów istniały znacznie wcześniej niż OSP Zawada więc najprawdopodobniej służyły one pomocą wiosce Zawada.
W latach 1930 -1931 naczelnik Józef Thomas organizował każdego roku przymusowe szkolenia przeciwpożarowe, ćwiczenia prowadzili strażacy z OSP Pszów, którzy w tym czasie mieli już ponad dwudziestoletnie doświadczenie w gaszeniu pożarów. Takie szkolenia odbywały się w wielu gminach na terenie Śląska. Thomas otrzymał polecenie służbowe od naczelnika Urzędu Okręgowego aby powołał w Zawadzie straż ogniową, jednostkę powołano do istnienia w 1933 roku. Pierwszym komendantem był Józef Bugla, pełnił on również inne funkcje do czasu wyboru pełnego zarządu. W 1934 roku nowy naczelnik gminny Józef Langer zwołał zebranie wyborcze, na którym wybrano zarząd zawadzkiej straży.
Pierwszym prezesem był Cyprian Pietrasz, komendantem ( naczelnikiem) Paweł Rusek, zastępcą komendanta Prusowski Józef, sekretarzem Franciszek Jeżyszek i skarbikiem Józef Bugla.
Ważnym elementem była pomoc jaką jednostka otrzymała ze strony pszowskich strażaków. Do czasu 1939 strażacy zajmowali się organizacją i dokształcaniem swoich umiejętności.
Lata 1939 -1949
W okresie 1939 -1945 w sposób naturalny wojna zniszczyła wiele pomysłów i możliwości rozwoju, wielu młodych mieszkańców gminy zginęło podczas działań wojennych. Straż Pożarna została rozwiązana przez okupanta niemieckiego. Po wojnie nastąpiła reaktywacja straży. W 1945 roku Prezesem został Pietrasz Cyprian, komendantem Prusowski Józef, zastępcą komendanta Edmund Kiermaszek, sekretarzem Mucha Józef, skarbnikiem Bugla Józef. Powołano również komisję rewizyjną w składzie: Leon Baron -przewodniczący oraz Powała Jan i Nachtgal Paweł. Wyznaczono gospodarzy, którzy przewozili sikawkę ręczną na miejsce pożaru, byli to : Jan Elsner, Wiktor Michałek i Konstanty Michałek. W roku 1949 jednostka otrzymała prezent od swoich pszowskich kolegów w postaci motopompy M -800 marki Fisher, oraz przyczepkę i węże strażackie. Z racji tego prezentu jednostka zaczęła wyjeżdżać do akcji poza granice wsi, opiekunami motopompy byli: Jan Pietrasz, Wiktor Duda, Norbert Ostrzołek.
Lata 1950- 1988
15 marca 1952 roku odbyło się zebranie sprawozdawczo – wyborcze, na którym dokonano wyboru zarządu w składzie: prezes Cyprian Pietrasz, komendant Jan Powała, zastępca komendanta Edmund Kiermaszek, sekretarz Józef Mucha, skarbnik Józef Bugla, gospodarz Kubicki Józef. Strażacy dokonywali w tym czasie ciągłych prac koniecznych dla odpowiedniego usprawnienia jednostki oraz doposażyli jednostkę w sprzęt potrzebny do akcji.
W 1960 roku nastąpiły zmiany. prezesem został Józef Bugla, komendantem Jan Powała, zastępcą komendanta Edmund Kiermaszek, sekretarzem Ryszard Halfar, skarbnikiem Henryk Maks, gospodarzem Józef Kubicki.
W 1963 roku dokonano wyboru nowego zarządu w składzie: Prezes Jan Powała, komendant Norbert Latocha, sekretarz Emil Lelek, skarbnik Henryk Maks, gospodarz Józef Kubicki.
W 1964 roku wybrano jednak nowy zarząd w składzie: prezes Jan Pietrasz, naczelnik Norbert Latocha , zastępca naczelnika Henryk Maks, sekretarz Jan Matuszek, skarbnik Augustyn Byczek, gospodarz Józef Kubicki.
W 1969 roku oddano do użytku remizę. Jednostka posiadała również samochód. W 1971 roku powołano nowy zarząd w składzie: prezes Jan Pietrasz, naczelnik Henryk Maks, zastępca naczelnika Konrad Syrzysko , sekretarz Ferdynand Michałek , skarbnik Augustyn Byczek, gospodarz Norbert Ostrzołek. Zarząd podjął decyzję o podjecie starań o przydzielenie wozu gaśniczego, gdyż dotychczasowy samochód był w niedobrym stanie. Jednostce przydzielono samochód Star 25 wycofany z jastrzębskiej kopalni, samochód posiadał zbiornik wodny. Istniała jednak konieczność wyremontowania samochodu, szefem zespołu remontującego został Konrad Syrzysko. Po trwającym 3 miesiące remoncie samochód pracował bez zarzutów aż do lat 80 -tych. W latach 1973 – 1980 jednostka posiadała na wyposażeniu amfibie. W 1976 roku naczelnikiem został Konrad Syrzysko, zaś zastępcą Henryk Maks. W 1984 roku Alojzy Duda objął funkcje sekretarza, zaś funkcję skarbnika objął Zygfryd Bugla.
Lata 1989 – 2005
W 1989 roku naczelnikiem został Henryk Rassek (pracownik Zawodowej Straży Pożarnej w Wodzisławiu Śląskim, gdzie pełnił funkcję dowódcy zmiany) zastępcą naczelnika został Roman Pytlik ( także pracownik ZSP Wodzisław Śląski). Staraniem st.ogn. Henryka Rasska jednostka w Zawadzie otrzymała samochód Star GBA 2,6 / 16. W tym okresie był to samochód nowoczesny, o którym inne jednostki mogły tylko pomarzyć.
Zaczął się czas intensywnych szkoleń i udziału w akcjach ratowniczo – gaśniczych. Nowy naczelnik przekazywał zdobyte w ZSP doświadczenie i umiejętności szkolenia. W 1989 jednostka gasiła pożar w Kuźni Raciborskiej, zaś 1992 roku brała udział w akcji gaszenia pożaru lasu w Olkuszu. Największym jednak pożarem lat 90 – tych był pożar lasów w Kuźni Raciborskiej.
W 1994 roku dokonano wyboru nowego zarządu: Prezesem został Jan Pietrasz, zastępcą prezesa Teofil Hytroszek, naczelnikiem Henryk Rassek, zastępcą naczelnika Szczepan Kłosek, skarbnikiem Zygfryd Bugla, sekretarzem Alojzy Duda, gospodarzem Tadeusz Daiczmanek, członkiem zarządu był także Konrad Syrzysko.
Następny zarząd składał się z: prezes Teofil Hytroszek, wiceprezesi Jan Sowa, Henryk Maks, naczelnik Henryk Rassek, zastępca naczelnika Szczepan Kłosek, sekretarz Alojzy Duda, skarbnik Jan Cyżak, gospodarz Czesław Kurzydym.
W 2001 roku w skład Zarządu wchodzili: prezes Teofil Hytroszek, naczelnik Janusz Rassek, wiceprezesi Janusz Latocha, Bronisław Dreja, zastępca naczelnika Henryk Maks, sekretarz Artur Pytlik, skarbnik Jan Czyżak, gospodarz Czesław Kurzydym.
Lata 2006 – 2007
W marcu 2006 roku został powołany nowy zarząd : prezes Jan Czyżak, wiceprezes Henryk Maks, naczelnik Janusz Rassek, zastępca naczelnika Henryk Rassek, skarbnik Tadeusz Daiczmanek, sekretarz Artur Pytlik, gospodarz Czesław Kurzydym, kronikarz Fryderyk Kamczyk, członek Zarządu Krzysztof Gorzolnik.
W ostatnich 3 latach jednostka powiększyła swą działalność. Z inicjatywy naszej jednostki zaczęto organizować zawody Old bojów, jednostka nawiązała współpracę z dzielnicą Ostrawy Krasnym Polem. 10 lipca 2006 roku zorganizowano pierwszy festyn strażacki z wielkim pokazami ratownictwa pod kryptonimem „Na ratunek szkole”. Powstała strona internetowa jednostki, zaś wszelkie wydarzenia są dokumentowane w postaci filmów i zdjęć. Wzmocniono współpracę z instytucjami społecznymi.
OSP Zawada należy do Krajowego Systemu Ratowniczo – gaśniczego. Jednostka należy do najbardziej mobilnych na terenie powiatu wodzisławskiego, jest wielokrotnie powoływana przez PSK Wodzisław Śląski do akcji ratowniczo – gaśniczych. Nasi druhowie biorą udział w zawodach sportowo – pożarniczych zajmując miejsca na podium. Istnieje również żeńska drużyna pożarnicza. Ochotnicy prowadzą również działalności prewencyjną, prowadza pogadanki z dziećmi na tematy przeciwpożarowe oraz apelują do mieszkańców Zawady za pośrednictwem kościelne ambony, gazetki oraz strony internetowej.
Strażacy zawsze służą pomocą działającym w Zawadzie instytucjom i poszczególnym mieszkańcom czego dowodem są liczne dyplomy i podziękowania.
© Wszelkie prawa zastrzeżone. Wykorzystywanie tego tekstu bez zgody autora zabronione. Materiał opracowany na podstawie własnych badań i Kroniki OSP Zawada.